ปัญญาวรรค จริยากถา

ว่าด้วยจริยา 8

[715] จริยา ในคำว่า จริยา นี้ มี 8 คือ อิริยาปถจริยา 1
อายตนจริยา 1 สติจริยา 1 สมาธิจริยา 1 ญาณจริยา 1 มรรคจริยา 1
ปัตติจริยา 1 โลกัตถกริยา 1.
ความประพฤติในอิริยาบถ 4 ชื่อว่าอิริยาปถจริยา ความประพฤติ
ในอายตนะภายในเเละภายนอก 6 ชื่อว่าอายตนจริยา ความประพฤติใน
สติปัฏฐาน 4 ชื่อว่าสติจริยา ความประพฤติในฌาน 4 ชื่อว่าสมาธิจริยา
ความประพฤติในอริยสัจ 4 ชื่อว่าญาณจริยา ความประพฤติในอริยมรรค 4
ชื่อว่ามรรคจริยา ความประพฤติในสามัญผล 4 ชื่อว่าปัตติจริยา ความ
ประพฤติอันเป็นส่วนเฉพาะในพระตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ความประ-
พฤติอันเป็นส่วนเฉพาะในพระปัจเจกพุทธเจ้าความประพฤติอันเป็นส่วนเฉพาะ
ในพระสาวก ชื่อว่าโลกัตถจริยา อิริยาปถจริยาของบุคคลผู้ถึงพร้อมด้วย
ความปรารถนา อายตนจริยาของท่านผู้คุ้มครองทวาร ในอินทรีย์ทั้งหลาย
สติจริยาของท่านผู้มีปกติอยู่ด้วยความไม่ประมาท สมาธิจริยาของท่านผู้ขวนขวาย
ในอธิจิต ญาณจริยาของท่านผู้ถึงพร้อมด้วยปัญญา มรรคจริยาของท่านผู้
ปฏิบัติชอบ ปัตติจริยา ของท่านผู้บรรลุผลแล้ว และโลกัตถจริยา เป็นส่วน
เฉพาะของพระตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นส่วนเฉพาะของพระปัจเจก-
พุทธเจ้า และเป็นส่วนเฉพาะของพระสาวก จริยา 8 เหล่านี้.

[716] จริยา 8 อีกประการหนึ่ง คือ บุคคลผู้น้อมใจเชื่อย่อม
ประพฤติด้วยศรัทธา ผู้ประคองไว้ ย่อมประพฤติด้วยความเพียร ผู้ตั้งสติมั่น
ย่อมประพฤติด้วยสติ ผู้ทำความไม่ฟุ้งซ่าน ย่อมประพฤติด้วยสมาธิ ผู้รู้ชัด
ย่อมประพฤติด้วยปัญญา ผู้รู้แจ้ง ย่อมประพฤติด้วยวิญญาณ ผู้มนสิการว่า
ท่านผู้ปฏิบัติอย่างนี้ ย่อมบรรลุคุณพิเศษได้ ก็ประพฤติด้วยวิเศษจริยา
ผู้มนสิการว่ากุศลธรรมของท่านผู้ปฏิบัติอย่างนี้ ย่อมให้ต่อเนื่องกันไป ก็
ประพฤติด้วยอายตนจริยา จริยา 8 เหล่านี้.
[717] จริยา 8 อีกประการหนึ่ง คือ การประพฤติด้วยทัศนะแห่ง
สัมมาทิฏฐิ 1 การประพฤติด้วยความดำริแห่งสัมมาสังกัปปะ 1 การประพฤติ
ด้วยความกำหนดแห่งสัมมาวาจา 1 การประพฤติด้วยสมุฏฐานแห่งสัมมากัม-
มันตะ 1 การประพฤติด้วยความขาวผ่องแห่งสัมมาอาชีวะ 1 การประพฤติด้วย
ความประคองไว้แห่งสัมมาวายามะ 1 การประพฤติด้วยความตั้งสติมั่นแห่ง
สัมมาสติ 1 การประพฤติด้วยความไม่ฟุ้งซ่านแห่งสัมมาสมาธิ 1 จริยา 8 เหล่านี้
ฉะนี้แล.
จบจริยากถา

อรรถกถาจริยากถา

บัดนี้ เพื่อให้เห็นอุบายการทำให้แจ้งซึ่งนิพพานกล่าวคือนิสสรณวิเวก
อันเป็นความสงัดอย่างยิ่งในลำดับวิเวกกถา และเพื่อให้เห็นการทำประโยชน์
สุขแก่โลก แห่งนิโรธอันทำให้แจ้งอย่างนั้น พระสารีบุตรเถระจึงกล่าวจริยากถา
แม้ชี้แจงไว้แล้วในอินทริยกถาอีก. การพรรณนาความแห่งจริยากถานั้น ท่าน
กล่าวไว้แล้วในอินทริยกถานั่นแล ด้วยประการฉะนี้.
จบอรรถกถาจริยากถา

ปัญญาวรรค ปาฏิหาริยกถา

ว่าด้วยปฏิหาริย์ 3

[718] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปาฏิหาริย์ 3 ประการนี้ 3 ประการ
เป็นไฉน คือ อิทธิปาฏิหาริย์ 1 อาเทศนาปาฏิหาริย์ 1 อนุศาสนีปาฏิหาริย์ 1.
[719] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็อิทธิปาฏิหาริย์เป็นไฉน ?
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุบางรูปในธรรมวินัยนี้ ย่อมแสดงฤทธิ์ได้
หลายอย่าง คือ คนเดียวเป็นหลายคนก็ได้ หลายคนเป็นคนเดียวก็ได้
ทำให้ปรากฏก็ได้ ทำให้หายไปก็ได้ ฯลฯ ใช้อำนาจทางกายไปตลอดพรหมโลก
ก็ได้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าอิทธิปาฏิหาริย์.
[720] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็อาเทศนาปาฏิหาริย์เป็นไฉน ?